Ülkeler kendi kaynakları ile kalkınma zorlukları yaşadıkça, tahlil arayışlarına girmişlerdir. Bu tahlil arayışları gereksinimlere nazaran değişim göstermiştir. Kalkınmakta olan ülkeler için finans kaynakları kadar idare, kurumsallaşma ve teknoloji açısından yabancı ortaklar değer kazanmıştır. Bu gereksinimler arttıkça dünyada her ülke nerede olursa olsun, pozisyonu ne olursa olsun kapılarını yabancı yatırımcılara açmıştır. Günümüzde çabucak hemen her ülkenin yabancı yatırımcıları ülkelerine çekmek için kurdukları özel ofisleri, yaptıkları promosyonları ve tanıtımları hepimizin gördüğü ve bildiği bir gerçektir.
Yabancı yatırımcı için bir ülkede olmanın en kıymetli yolu o ülkenin yabancı yatırımcıya sunduğu kolaylıklar ve avantajlardır. Dünya yüzeyinde bulunan iki yüzün üstündeki ülkenin kapıları yabancı yatırımcıya açık ve hepsi beklenti içindedir. Yabancı yatırımcı gittiği ülkede kendini anlayacak ve yardımcı olabilecek takımlara değer verir. Gittiğiniz ülke bürokrasisi ve siyasi takımları sizi dinleyebilecek kadar lisan bilmeli ve sizinle misal amaçları paylaşabilmelidir. Bu bahiste Orta Asya’nın en önde ülkesi Kazakistan’dır. Bakanları dahil bürokratlarının aldıkları eğitim nedeni ile birden çok lisan bilmeleri, birçoğunun yurt dışında eğitilmiş yahut bulunmuş olmaları nedeni ile sahip oldukları vizyon, niyet gücü Kazakistan’ı bölgede yabancı yatırımcılar için cazibe merkezi haline getirmektedir. Yabancı yatırımcı olarak yaptığınız toplantılarda muhatap olduğunuz yönetici ve bürokratların bahislerine olan hakimiyetleri, çözümsel yaklaşımları ülkenin yabancı yatırımcı çekmesinde önemli rol oynar.
Yabancı yatırımcı için bir ülkenin cazip olabilmesi hukuk sisteminin çok düzgün çalışmasına bağlıdır. Ülke ne kadar demokrat olur, ülkeyi yönetenler ne kadar demokrasiye inanırsa o ülkenin hukuk sistemi o kadar bağımsız ve başarılı olur. Kazakistan bu yıl başına kadar, ülke olarak kalkınma ve endüstrileşmenin birinci kısmını tamamladı. Her ülke kuruluş yıllarında devlet yapısını çok sıkı tutmak, sistemini oturtmak için koyduğu kurallarda katı olmak zorundadır. Bunun en hoş örneği Türkiye’dir. 1923-1950 yılları ortasında tek partili rejim ve katı devlet siyasetleri uygulanmış, ülkenin 1950 yılında geldiği nokta değişim ve yenilik gerektirince, değişiklikler yapılarak ülke bir sonraki evreye taşınmıştır.
Ülkemizin kurulduğu yıldan Turgut Özal’ın iktidara gelerek ıslahatlar yaptığı 1980 yılına kadar geçen 57 yılda gelen toplam yabancı sermaye ölçüsünü, Turgut Özal yaptığı ıslahatlar ve kanun değişikliklerinden sonraki iki yılda ülkemize getirmeyi başarmıştır. Islahatlar devam ettiği süreçte ülkemize gelen direkt yabancı yatırımlarda rekorlar kırılmıştır. Bu örnekte de görüldüğü üzere yabancı yatırımcı değişen dünya kurallarına ayak uyduran, değişen dünya koşullarını ülkesine taşıyan ve uygulayan önderlerin formülünde olan ülkelere gitmeyi tercih eder. Kazakistan’ın yeni Cumhurbaşkanı, misal hiçbir ülkede yapılmayacak ıslahatları ülkesine taşıyarak memleketler arası arenada çok dikkat çekmiştir. İçinde olduğumuz yüz yılda pek çok ülke lideri iktidarda daha uzun kalabilmek için çeşitli yollarla kendi periyotlarını uzatmaya çabalarken, Kazakistan Cumhurbaşkanı ikinci kere seçilme hakkından vaz geçerek ve kendisinden sonra bu vazifeye geleceklere de bu yolu kapatarak ülke demokrasisinde yeni bir asrı başlatmış bulunmaktadır.
Bu lakin ülke çıkarlarını kendi çıkarları üzerinde tutan, ülkesinin gelişmesi ve kalkınması için kendi haklarından ve özünden fedakârlık edebilen bir başkan tarafından yapılabilir, bu da her ülkeye nasip olmaz.
Bu kararın yabancı yatırımcı için değeri, ülke çıkarlarını önde tutan bir başkanın bu fedakarlığı yaparken ülke demokrasisine katkısı kadar ülkenin geleceğine yaptığı yatırımdır. Artık yatırımcı bu ülkeden her türlü dayanağı görecektir, zira çalışanlar da ülkenin geleceği için yatırımın kıymetini bilerek bu yatırımcıya her türlü takviyesi verecektir.
Artık siyasi takımlar ve bürokratlar ülkedeki bir aile yahut önder yerine kendi ülkelerinin, kendi halklarının ve kendi gelecekleri için çalışacak ve daha yanlışsız ve daha rasyonel karar vereceklerdir.
Yabancı yatırımcının istekleri ve ülke çıkarları artık birebir maksat ve doğrultudadır, her ikisinde geleceğe yatırım yapmakta ve gelecekten kazanmak için çalışmaktadır. Her ıslahat ve yenilik ülkelere yeni ufuklar, yeni dünyalar açar.
Kazakistan beklenenden çok daha süratle yaptığı ıslahatları, yenilikleri ile yabancı yatırımcılar için cazip ülke pozisyonunu geliştirmiş ve bu alandaki öncülüğünü devam ettirmiştir.
Fethi Ağalar/ Ph.Dr.-Banking &Finance.